Jan Dirk van Vlastuin
Als een schuldenaar onverplicht vermogensbestanddelen aan een ander overdraagt (om deze aan het verhaal door zijn schuldeisers te onttrekken) kan zijn schuldeiser die overdracht (voor zover hij daardoor is benadeeld) laten vernietigen door de rechter.
Door Jan Dirk van Vlastuin en Erhard Koekoek
De naam van het paulianabeslag is ontleend aan het Romeinse recht. Men kon toen een Actio Pauliana instellen tegen een schuldenaar die zijn vermogen had overgedragen aan een ander, om op die manier verhaal op zijn vermogen onmogelijk te maken. De Actio Pauliana werd ingesteld tegen die schuldenaar en tegen de derde die diens vermogensbestanddelen had verkregen.
Die juridische mogelijkheid komt ook voor in ons huidige Burgerlijk Wetboek (artikel 3:45 e.v. BW). Als een schuldenaar onverplicht vermogensbestanddelen aan een ander overdraagt (om deze aan het verhaal door zijn schuldeisers te onttrekken) kan zijn schuldeiser die overdracht (voor zover hij daardoor is benadeeld) laten vernietigen door de rechter. Die juridische procedure duiden we nog steeds aan met de oude term Actio Pauliana. Zij moet worden ingesteld tegen de schuldenaar en tegen degenen die diens vermogensbestanddelen heeft verkregen. In beginsel moet niet alleen worden aangetoond dat sprake is van benadeling van de schuldeiser maar ook dat zowel de schuldenaar als degene die diens vermogensbestanddelen heeft verkregen, beiden wisten dat sprake was van benadeling van de schuldeiser.
De wet maakt een onderscheid in verhaalsbeslagen en beslagen tot afgifte of levering. Bij een verhaalsbeslag worden vermogensbestanddelen van de schuldenaar executoriaal verkocht of uitgewonnen en de vordering van de beslaglegger wordt uit die opbrengst betaald.
Door middel van een beslag tot afgifte of levering wordt bewerkstelligd dat de eisende partij alsnog in bezit komt van een vermogensbestanddeel. De koper van een niet geleverde auto kan via een beslag tot afgifte bijvoorbeeld bewerkstelligen dat hij alsnog in bezit komt van de door hem gekochte auto. Het Paulianabeslag is een combinatie van deze twee soorten beslag.
Om de rechten veilig te stellen van een schuldeiser wiens schuldenaar al zijn vermogensbestanddelen aan een ander heeft overgedragen, heeft de wetgever een heel bijzonder soort beslag in het leven geroepen, het paulianabeslag.
Dat beslag wordt voorafgaand aan het voeren van een procedure gelegd, nadat de voorzieningenrechter daar toestemming voor heeft gegeven. Er is dan sprake van een conservatoir beslag op vermogensbestanddelen die niet meer aan de schuldenaar toebehoren. Het beslag wordt immers gelegd omdat het vermogen aan een ander is overgedragen. Technisch gezien is sprake van een beslag tot afgifte van zaken of tot levering van goederen.
Nadat het beslag is gelegd, wordt de hoofdzaak ingesteld. Dat is een procedure voor de rechtbank waarin wordt gevorderd dat de overdracht van de vermogensbestanddelen wordt vernietigd, althans dat deze niet geldig is tegenover de schuldeiser die deze procedure instelt. Als die vordering wordt toegewezen, mag die schuldeisers zich alsnog op de overgedragen vermogensbestanddelen verhalen.
Het bijzondere van dit beslag is dat het van karakter verandert zodra de ingestelde vordering is toegewezen. Vanaf dat moment gaat het beslag tot afgifte automatisch over in een verhaalsbeslag (zie artikel 735 lid 2 Rv).
Stel dat een hoveniersbedrijf al jaren het tuinonderhoud verzorgt voor een dorpsgenoot die op grote voet leeft en een kapitale villa bezit. De betalingen verlopen nooit erg vlot maar sinds een paar maanden krijgt de hovenier niets meer betaald. Inmiddels staan er meer facturen open.
De hovenier verneemt op enig moment dat de villa van zijn schuldenaar niet meer toebehoort aan zijn opdrachtgever maar dat deze sinds kort op naam staat van diens zoon. Daarnaast blijkt dat de schuldenaar zelf niets meer bezit.
Zo’n situatie leent zich voor het leggen van een paulianabeslag ten laste van de schuldenaar en diens zoon op de overgedragen villa. In de daarop volgende procedure kan de hovenier vorderen dat overdracht ten behoeve van hem wordt vernietigd, zodat zijn beslag (tot levering) overgaat in een executoriaal verhaalsbeslag op de villa. Door middel van een executoriale verkoop kan de hovenier zijn vordering dan alsnog verhalen op de opbrengst van de villa.
Als u in de praktijk te maken krijgt met schuldenaren die hun vermogen overdragen aan anderen, om op die manier verhaal door schuldeisers onmogelijk te maken, kunt altijd vrijblijvend contact opnemen met één van onze beslagadvocaten.
Jan Dirk van Vlastuin
