Letsel door dieren: wie is aansprakelijk?

Dieren zijn lief en onschuldig. Of niet: de papegaai die pikt, de poes die krabt, de hond die bijt, het paard dat trapt. Dieren kunnen ernstig letsel veroorzaken. Dat is de ‘eigen energie’ van het dier en het ‘onberekenbare element’ dat daarin verscholen ligt. Daarom bepaalt de wet (in artikel 6:179 Burgerlijk Wetboek) dat de bezitter van een dier aansprakelijk is voor de schade die een dier in dat geval veroorzaakt.

Daarbij gaat het overigens niet alleen om botbreuken en bijtwonden. Ook (en vooral) om de gevolgen op lange termijn: infecties, dystrofieën, zenuw- en ernstig hersenletsel. Toch gelden belangrijke uitzonderingen. In deze blog twee met betrekking tot paarden.

Manege-eigenaar

Ik ben betrokken geweest bij het eerste arrest van de Hoge Raad over dit wetsartikel. De 10-jarige Marloes was elk vrij moment op de manege. Toen haar werd gevraagd een paard uit te stappen rende zij de bak in en werd door het paard Lorretta vol in haar gezicht getrapt met zeer ernstig blijvend letsel tot gevolg. De vraag was wie nu aansprakelijk zou zijn. Was dat de eigenaar van het paard? Of zijn schoondochter voor wie het paard bedoeld was (en die het zojuist in de bak had bereden)? Of de manege waar het paard langere tijd verbleef om het paard zadelmak te maken? De Hoge Raad koos voor het laatste.

Dieren zijn vaak gezamenlijk bezit. De hond is gekocht door de man en wordt uitgelaten door de vrouw. Paarden worden soms gekocht door een echtpaar, maar vanaf een bepaald prijsniveau door meerdere ‘beleggers’ ofwel belanghebbenden. Kunnen zij dan elkaar aanspreken als het dier één van hen schade toebrengt?

In een arrest uit 2016 heeft de Hoge Raad bepaald dat de vrouw die voor 40% eigenaar is van een manege haar man niet kan aanspreken tot vergoeding van 60% van de schade die zij heeft opgelopen doordat een paard (van de manege) tijdens de les op hol slaat en haar omver loopt.

Paardenliefhebbers

Voor de aansprakelijkheid kan het wel veel uitmaken door welk soort dier de schade wordt toegebracht. Rechters houden niet van bijtende honden, zeker niet als ze van een pittbull-achtig ras zijn. Dan is de eigenaar vrijwel altijd aansprakelijk, zelfs als het dier – in de beleving van de eigenaar – is ‘uitgedaagd’.

Paardenliefhebbers hebben het in de rechtszaal lastiger. Alleen al op een paard klimmen levert vaak gelijk al tenminste 50% eigen schuld op, vanuit de algemene gedachte dat je nu eenmaal weet dat paarden zich kunnen misdragen. Echter, niet zelden gaat die redenering voor de rechter te snel.

Een (gevorderde) 19-jarige amazone instrueerde een door haar bereden pony van de manege om een zg. dubbelsprong te nemen. De pony nam de eerste hindernis, maar stopte abrupt voor de tweede hindernis. Volgens de instructrice van de manege had de amazone het paard onvoldoende ‘been’ gegeven. De Rechtbank wees aansprakelijkheid van de manege af vanwege ‘eigen schuld’ van de amazone. Het Hof vernietigde die uitspraak en nam alsnog aansprakelijkheid aan. Dat het paard de aanwijzingen van de amazone niet opvolgde, was volgens het Hof ook een vorm van ‘eigen energie’ van het dier waarvoor de manege aansprakelijk is.