Kan ik mijn deel van de erfenis van mijn vader opeisen bij mijn stiefmoeder?

De ouders van Merel (50) en Bastiaan (52) zijn twintig jaar geleden gescheiden. Vijf jaar na de scheiding is hun vader Herman hertrouwd met Marie. Merel en Bastiaan hadden veel moeite met het tweede huwelijk van hun vader. Ze konden niet goed met Marie overweg en vonden het lastig dat Marie maar twee jaar ouder is dan Bastiaan. 

Drie maanden geleden is Herman overleden. Merel en Bastiaan kloppen bij Marie aan om in gesprek te gaan over de verdeling van de erfenis van hun vader. Marie weigert dit gesprek. Volgens haar blijft de volledige erfenis namelijk bij haar en hebben Merel en Bastiaan niets te willen.

Heeft Marie gelijk? Deels. Als Herman bij testament niets anders heeft bepaald, verkrijgt Marie alle goederen van zijn nalatenschap. De reden daarvoor is dat zij de langstlevende echtgenoot is. Merel en Bastiaan krijgen wel een geldvordering op hun stiefmoeder ter grootte van hun erfdeel. Het vervelende voor hen is echter dat deze vordering pas opeisbaar is als Marie is overleden. Nu Marie maar twee jaar ouder is dan Bastiaan, is het maar de vraag of Merel en Bastiaan dat nog zullen meemaken. Een andere complicatie voor Bastiaan en Merel kan zijn dat er nog maar weinig van het vermogen van hun vader over is als Marie komt te overlijden.

Staan Merel en Bastiaan dan echt volledig met hun rug tegen de muur? Niet helemaal. Er is een mogelijkheid om toch van Marie te eisen dat zij goederen aan hen overdraagt (als Herman dit in zijn testament niet uitgesloten heeft). Het gaat om het volgende. Merel en Bastiaan kunnen eisen dat Marie goederen aan hen overdraagt onder de voorwaarde dat Marie het vruchtgebruik van deze goederen houdt. Dat betekent dat Marie de goederen wel mag blijven gebruiken (tenzij ze daar van afziet), maar dat zij geen eigenaar van die goederen meer is. De waarde van deze goederen kan ten hoogste de waarde hebben van de geldvordering die Merel en Bastiaan hebben op Marie.

En stel dat Marie eerder komt te overlijden dan Merel en Bastiaan? In dat geval kunnen Merel en Bastiaan de geldvordering die ze op Marie hadden opeisen bij de erfgenamen van Marie. De erfgenamen van Marie zijn dan verplicht om goederen aan Bastiaan en Marie over te dragen met een waarde van hun geldvordering op Marie. Daar is dan uiteraard ook geen vruchtgebruik van de erfgenamen van Marie meer aan gekoppeld.

Voor kinderen kan het pijnlijk zijn dat de nieuwe echtgenoot van hun overleden ouder de volledige erfenis behoudt. Het is daarom verstandig om hierover met ouders in gesprek te gaan. Een ouder kan namelijk in een testament vastleggen dat kinderen ook in andere situaties eigenaar van goederen worden zonder dat daar nog een vruchtgebruik van de stiefouder aan gekoppeld is. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat de stiefouder hertrouwt of in een verzorgingstehuis wordt opgenomen. Zonder testament worden de goederen die toekomen aan kinderen pas ‘echt bezit’ als de stiefouder is overleden.