Kan ik beslag leggen op certificaten van aandelen?

Deze bijdrage gaat over beslagrecht voor gevorderden. Daarom beginnen we met de basis. Daarna bouwen we de moeilijkheidsgraad telkens een stukje op. In de basis werkt het beslagrecht vrij simpel.

Deze bijdrage gaat over beslagrecht voor gevorderden. Daarom beginnen we met de basis. Daarna bouwen we de moeilijkheidsgraad telkens een stukje op.

Door Jan Dirk van Vlastuin en André Bussink

De basis

In de basis werkt het beslagrecht vrij simpel. Zodra een schuldenaar door de rechter is veroordeeld tot betaling, kan de schuldeiser door een deurwaarder beslag laten leggen op al diens vermogensbestanddelen en deze vervolgens executoriaal laten verkopen. De vordering van de beslaglegger wordt daarna betaald uit de executieopbrengst.  

Vermogen zit in de BV

Als de bezittingen van de schuldenaar niet op zijn eigen naam staat, maar toebehoort aan zijn besloten vennootschap (BV), kan geen beslag worden gelegd op de bezittingen die toebehoren aan die BV. Wel kan in dat geval beslag worden gelegd op de aandelen van de schuldenaar in die BV. Die aandelen kunnen daarna executoriaal worden verkocht en uit de opbrengst daarvan wordt de vordering van de beslaglegger betaalt. Die vorm van executie is echter wel iets ingewikkelder dan de executie van roerende zaken. Er moet speciaal aan de rechtbank toestemming voor de verkoop worden gevraagd en de rechtbank bepaalt vervolgens op welke wijze de executoriale verkoop moet plaatsvinden.

Certificaten van aandelen

Schuldenaren die aandelen op naam in een BV bezitten, maken soms gebruik van de mogelijkheid om die aandelen te certificeren. Dat gebeurt door de aandelen over te dragen aan een Stichting Administratiekantoor (StAK). Die stichting betaalt daar niets voor maar deze geeft in ruil voor de aandelen certificaten van aandelen terug aan de schuldenaar. Deze certificaten vertegenwoordigen de waarde van de aandelen maar aan de certificaten is alleen geen zeggenschap verbonden. De zeggenschap die aan de aandelen is verbonden, blijft bij het bestuur van de StAK berusten.

Soms wordt deze constructie speciaal opgezet om beslaglegging en executoriale verkoop te belemmeren. Bijvoorbeeld door in de statuten te bepalen dat de schuldenaar (tevens oprichter van de StAK) levenslang als enig bestuurder van de StAK wordt aangesteld (tenzij hij eerder ontslag neemt). Als  daarna beslag wordt gelegd op de certificaten van aandelen en deze worden executoriaal verkocht aan een executoriale koper ontstaat de volgende situatie:

• De executoriale koper bezit alle certificaten van aandelen;

• De zeggenschap daarover berust levenslang bij de schuldenaar;

• De schuldenaar bepaalt daardoor of er winst wordt uitgekeerd aan de nieuwe certificaathouder. De certificaathouder heeft daarover geen enkele zeggenschap.

Mogelijke oplossing  

Het komt regelmatig voor dat schuldenaren hun onderneming proberen veilig te stellen tegen de gevolgen van beslaglegging door hun aandelen in die onderneming te certificeren. Schuldeisers en executoriale koper van de certificaten hebben geen enkele zeggenschap over de onderneming. Daardoor is de executiewaarde van certificaten in de praktijk vaak extreem laag. De wet geeft nauwelijks mogelijkheden om die constructie te doorbreken.

Het meest concrete aanknopingspunt daarvoor staat in artikel 8 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Daarin is bepaald dat een rechtspersoon en allen die daarbij zijn betrokken zich jegens elkaar moeten gedragen naar hetgeen door redelijkheid en billijkheid wordt gevorderd.

Op 18 februari 2020 heeft het Gerechtshof Amsterdam in kort geding uitspraak gedaan in een geschil tussen de curator in het faillissement van een schuldenaar met een StAK. De curator eiste dat de certificaten ingetrokken zouden worden, zodat hij ten behoeve van de gezamenlijke schuldeisers de aandelen in de onderneming zou kunnen verkopen. Volgens de curator hebben aandelen bij een executoriale verkoop een veel hogere waarde dan de certificaten. Het Gerechtshof achtte dat voldoende aannemelijk.

Omdat het belang van de gezamenlijke schuldeiser bij het intrekken van de certificaten veel groter is dan het belang van de StAK bij het laten voortbestaan van deze constructie. De weigering van de StAK om mee te werken aan het verzoek dan wel de vordering van de curatoren, komt daarom volgens het Gerechtshof in strijd met hetgeen de redelijkheid en billijkheid jegens de andere bij de StAK betrokkenen (met name: de curator als houder van alle certificaten) vordert. Geen redelijk handelend bestuurder kan in de gegeven omstandigheden weigeren gevolg te geven aan het verzoek tot decertificering van de curator.

Het Gerechtshof heeft daarom voor het eerst in de geschiedenis het bestuur van een StAK veroordeeld om certificaten van aandelen in te trekken, zodat schuldeisers de aandelen in de onderneming kunnen verkopen. Executoriale kopers krijgen daardoor ook de zeggenschap over de onderneming en zij zullen daarom een hogere prijs willen betalen voor de aandelen dan voor de certificaten van aandelen.

Deze uitspraak biedt perspectief voor schuldeisers die geconfronteerd worden met een schuldenaar die zijn vermogen heeft weggestopt achter een Stichting Administratiekantoor met het doel de executoriale verkoop daarvan zo moeilijk mogelijk te maken. Het blijft nog steeds een zaak van lange adem maar uitwinning van certificaten van aandelen is gelukkig niet onmogelijk.

Nader overleg?

Als u in de praktijk te maken krijgt met schuldenaren die hun vermogen hebben ondergebracht in een stichting of dat via een andere constructie buiten verhaal van schuldeisers proberen te plaatsen, kunt altijd vrijblijvend contact opnemen met één van onze beslagadvocaten.