Is een werkgever aansprakelijk voor psychisch letsel van een werknemer?

Al jaren is psychisch letsel de nummer één oorzaak van ziekteverzuim in Nederland. In 2018 gaf 16 procent van de 8,5 miljoen werkende Nederlanders aan burn-outklachten te ervaren. Nadat een diagnose is gesteld, begint er vaak een langdurig en uitputtend hersteltraject; op persoonlijk vlak, maar ook op het werk. Het is niet zo gek dat de werknemer tijdens zo’n traject terugkijkt en zich afvraagt of deze ellende hem niet bespaard had kunnen blijven. Had de werkgever niet meer kunnen of moeten doen om deze situatie te voorkomen? Het komt steeds vaker voor dat werknemers de vraag over eventuele aansprakelijkheid van de werkgever aan de rechter voorleggen.

Wat zegt de wet?

De wet beschermt de werknemer tegen onder meer psychische schade die wordt veroorzaakt binnen de arbeidsrelatie. Uit de wet vloeit een zorgplicht voor de werkgever voort die, kortgezegd, inhoudt dat de werkgever maatregelen moet treffen om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt.  Het arrest van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch van 19 februari 2019  is een goed voorbeeld van een casus waarbij de rechter dit wettelijk kader toepast.

Wat was er aan de hand?

In deze zaak betrof het een werknemer die al bijna 20 jaar in dienst was als distributiechauffeur. De werknemer functioneerde gedurende het gehele dienstverband goed en er waren tot dan toe geen aantoonbare (psychische) klachten geweest. De situatie veranderde echter toen er een nieuwe leidinggevende werd aangesteld, die de functie van hoofdplanner ging bekleden. Het boterde vanaf het begin al niet echt tussen de werknemer en zijn nieuwe leidinggevende en de werknemer deed  meerdere malen melding bij de algemeen directeur van vervelende incidenten die tussen hem en de hoofdplanner hadden plaatsgevonden.

Na een aantal vruchteloze gesprekken met de werknemer en zijn leidinggevende, deed de algemeen directeur de zaak af door duidelijk te maken aan de werknemer dat de hoofdplanner “de baas was” en dat “we geen aanvaringen meer moeten hebben”. De werknemer viel uiteindelijk uit door psychisch letsel en na 104 weken ziekte werd de arbeidsovereenkomst door de werkgever opgezegd.

De werknemer zoekt vervolgens zijn toevlucht bij de rechter en stelt dat de opzegging onterecht was en de werkgever bovendien aansprakelijk gesteld moet worden voor zijn psychisch letsel.

Werknemer krijgt gelijk

In eerste aanleg oordeelt de kantonrechter dat de werkgever niet aansprakelijk is voor de schade die bij de werknemer is ontstaan. In hoger beroep blijkt dat het hof dit oordeel van de kantonrechter niet deelt. Aan de eerste eis voor het aannemen van aansprakelijkheid wordt voldaan: de psychiater concludeert dat er een causaal verband bestaat tussen de vervelende werksituatie en de aanwezige psychische klachten. Met dit gegeven in het achterhoofd onderzoekt het hof vervolgens of de werkgever voldoende heeft gedaan om de psychische schade te voorkomen.

Het resultaat van dit onderzoek valt in het voordeel van de werknemer uit. De werkgever had, naar het oordeel van het hof, de klachten van de werknemer moeten onderzoeken en moeten beoordelen in hoeverre deze gegrond waren.  Door dit na te laten heeft de werkgever niet voldaan aan de zorgvuldigheid die van een werkgever mag worden verwacht. De schade die als gevolg van het psychisch letsel is ontstaan moet daarom door de werkgever worden vergoed.

Een beter toekomstperspectief?

De rechter laat in de praktijk zien dat een werkgever daadwerkelijk aan zijn wettelijke verplichting wordt gehouden om de klachten van een werknemer serieus te nemen. De werkgever kan zich niet makkelijk van zijn plicht afmaken door hier en daar een figuurlijke pleister te plakken; de werkgever dient gepaste maatregelen te nemen.

Voldoet de  werkgever hier niet aan, dan heeft een werknemer met arbeid-gerelateerde klachten in ieder geval recht op compensatie. Voor deze compensatie geldt als vereiste dat er moet worden aangetoond dat de psychische schade grotendeels veroorzaakt is door de arbeidssituatie en de werkgever onvoldoende heeft gedaan om deze schade te voorkomen.

Hoewel het probleem van de werknemer in kwestie niet meteen is opgelost, hebben rechterlijke uitspraken als deze wellicht wel als effect dat psychisch letsel bij werknemers vaker voorkomen wordt, doordat de werkgever wordt gedwongen zijn zorgplicht serieus te nemen.