Walther Haksteeg
Wellicht hebt u als aandeelhouder korter of langer geleden schade geleden doordat uw aandelen minder waard werden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer u een koopovereenkomst hebt gesloten en de aandelen na de koop minder waard bleken te zijn.
Wellicht hebt u als aandeelhouder korter of langer geleden schade geleden doordat uw aandelen minder waard werden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer u een koopovereenkomst hebt gesloten en de aandelen na de koop minder waard bleken te zijn. U hebt met andere woorden teveel voor de aandelen betaald, bijvoorbeeld omdat u bent afgegaan op uitlatingen of garanties van de verkopende ex-aandeelhouder. Ook kan het zo zijn dat een ander (bijvoorbeeld een bestuurder) schade heeft toegebracht aan de vennootschap, als gevolg waarvan uw aandelen in waarde zijn gedaald. In deze blog ga ik kort in op de mogelijkheden en onmogelijkheden om schade aan aandelen op de schade toebrengende partij te verhalen.
Voor de vraag of de schade aan de aandelen voor vergoeding in aanmerking komt, is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen situaties die vallen onder de noemer ‘directe schade’ en situaties die vallen onder de noemer ‘afgeleide schade’.
Bij situaties die vallen onder de noemer ‘directe schade’ gaat het om gevallen waar de schade niet via het vermogen van de vennootschap loopt. Een dergelijk geval doet zich voor wanneer een aandeelhouder aandelen koopt van een ex-aandeelhouder en deze aandelen later minder waard blijken te zijn dan vooraf ingeschat. Zo kan er sprake zijn van een garantieschending in de overeenkomst. Ook kan gedacht worden aan situaties waarbij een aandeelhouder op de beurs aandelen koopt voor een (naar later blijkt) te hoge prijs omdat door de vennootschap een te rooskleurig beeld is geschetst over hoe zij er financieel voorstond. Ten aanzien van deze schade komt de aandeelhouder een rechtstreeks vorderingsrecht toe. Hij of zij kan de schade aan de aandelen direct verhalen op degene die deze schade heeft toegebracht (mits aan de overige voorwaarden voor aansprakelijkheid is voldaan).
Bij situaties die onder de noemer ‘afgeleide schade’ vallen, ligt een en ander een stuk ingewikkelder. Onder afgeleide schade moet worden verstaan de schade die een aandeelhouder lijdt door waardevermindering van zijn aandelen, wanneer en voor zover deze waardevermindering het gevolg is van schade die aan de vennootschap is toegebracht. Dus: schade aan aandelen die loopt via het vermogen van de vennootschap. Het is dus primair de vennootschap die schade lijdt. De schade van de aandeelhouder is daarvan afgeleid.
A is aandeelhouder van vennootschap X. B is bestuurder van X. B heeft activa van de vennootschap voor een niet marktconform bedrag verkocht aan een door hem gecontroleerde vennootschap. Als gevolg van dit handelen lijdt vennootschap X schade en zijn de aandelen van A sterk in waarde gedaald. Heeft A het recht om direct schadevergoeding te vorderen van B voor de schade die A lijdt als gevolg het handelen van B?
Wanneer een ander contractuele verplichtingen ten opzichte van de vennootschap niet nakomt, of onrechtmatig jegens de vennootschap handelt en de aandeelhouder als gevolg van dit handelen schade lijdt aan zijn aandelen, is het vaste rechtspraak dat de aandeelhouder deze schade niet rechtstreeks kan claimen bij degene die de schade heeft veroorzaakt.`[1] Het vermogen van de vennootschap is afgescheiden van het vermogen van de aandeelhouders. De vermogensschade van de vennootschap zal, zolang zij niet is vergoed, een vermindering van de waarde van de aandelen in de vennootschap meebrengen. In beginsel kunnen de aandeelhouders echter niet op grond van dit (aanvankelijk) voor hen ontstane nadeel een eigen vordering tot schadevergoeding tegen de derde geldend maken. Dit is voorbehouden aan de vennootschap zelf. De achterliggende gedachte daarbij is dat een rechtstreeks schadevergoedingsrecht voor de aandeelhouder inbreuk kan maken op de rangorde tussen aandeelhouders en schuldeisers (aandeelhouders staan in principe achteraan in de rij). Daarnaast zou rechtstreekse schadevergoeding kunnen leiden tot de verplichting tot betaling van dubbele schadevergoeding: één keer aan de vennootschap en één keer aan de aandeelhouder, terwijl als er slechts aan de vennootschap hoeft te worden betaald, daarmee de waardedaling van de aandelen ook is weggenomen.
Op deze hoofdregel kan een uitzondering worden gemaakt in het geval de schade toebrengende derde een specifieke zorgvuldigheidsnorm heeft geschonden ten opzichte van de aandeelhouder. Hiervan zou bijvoorbeeld sprake kunnen zijn indien de derde (in het voorbeeld bestuurder B) opzet had om aandeelhouder A te benadelen. Maar zelfs dan blijft het de vraag of de aandeelhouder rechtstreeks zijn schade kan vorderen bij degene die deze schade heeft toegebracht. De juridische literatuur neemt vrij algemeen aan dat er ook in die situatie nog bijkomende omstandigheden nodig zijn om de aandeelhouder een rechtstreeks vorderingsrecht te geven (zoals de onmogelijkheid om via de vennootschap de schade te verhalen, er bestaat geen risico op benadeling van crediteuren enz.).
Voor de vraag of schade aan aandelen direct kan worden verhaald op degene die deze schade toebrengt is het van belang of deze schade kwalificeert als directe of als afgeleide schade. Directe schade komt ook voor directe vergoeding in aanmerking. Schade aan aandelen die aandeelhouders lijden doordat een derde door wanprestatie of onrechtmatige daad schade heeft toegebracht aan de vennootschap waarin die aandeelhouders aandelen houden, komt echter in beginsel niet voor rechtstreekse vergoeding in aanmerking. In dat geval zal de schade via de vennootschap verhaald moeten worden.
Heeft u vragen over of uw schade kwalificeert als directe of afgeleide schade en of u de schade aan uw aandelen direct op de daarvoor verantwoordelijke kunt verhalen? Neem dan gerust contact met mij op.
[1] Zie voor het ‘standaardarrest’: HR 2 december 1994, ECLI:NL:HR:1994:ZC1564 (Poot/ABP).
