Jan Dirk van Vlastuin
De regels over het beslagrecht zijn in 1827 vastgelegd in de wet. Tegenwoordig kan beslag worden gelegd op rechten die vroeger meestal niet bestonden. Eén daarvan is het zogeheten fosfaatrecht.
De regels over het beslagrecht zijn in het jaar 1827 vastgelegd in de wet. De nadruk lag toen op de executie van roerende zaken. De afgelopen decennia is de executoriale verkoop van een inboedel steeds minder belangrijk geworden. De kosten van een openbare verkoop zijn vaak hoger dan de opbrengst van de inboedel. Sinds 1 oktober 2020 is het overigens bij wet verboden om beslag te leggen op de inboedel als valt te voorzien dat de opbrengst daarvan lager is dan de executiekosten. Daarom wordt tegenwoordig meestal (eerst) beslag gelegd op het salaris of de uitkering van een particuliere schuldenaar. Vorderingen op ondernemingen worden zoveel mogelijk verhaald via derdenbeslagen op vorderingen. Maar daarnaast kan vaak beslag worden gelegd op rechten die vroeger niet bestonden. Daarover gaat deze bijdrage.
Zo moet een melkveehouderijbedrijf sinds 2018 beschikken over zogenaamde productierechten, meestal aangeduid als fosfaatrechten. Voor varkens- en pluimveebedrijven geldt die verplichting al langer. Deze rechten kunnen in beginsel worden verkocht en aan een ander worden overgedragen. Via de marktwerking is de prijs van deze rechten inmiddels opgelopen tot een bedrag van € 7.500,- tot € 10.000,- per koe. Een gemiddeld agrarisch bedrijf beschikt daardoor over omvangrijk vermogen, dat voor een belangrijk deel bestaat uit deze rechten.
Schuldeisers van een agrariër hebben daardoor ruime keus als zij beslag willen leggen. Zij kunnen natuurlijk nog steeds beslag leggen op de koeien, de inboedel of machines en gereedschappen, waarvan de kosten relatief hoog zijn en de opbrengst ongewis. In plaats daarvan is het zinvol om te onderzoeken of beslag mogelijk is op agrarische productierechten.
De wettelijke bepalingen over de agrarische productierechten zijn bijzonder ingewikkeld. In de Meststoffenwet zijn onder meer verschillende bepalingen opgenomen die beperkingen stellen aan de mogelijkheid om fosfaatrechten over te dragen. De fosfaatrechten kunnen alleen worden overdragen aan iemand die reeds fosfaatrechten bezit. En in veel gevallen heeft de overdracht van deze rechten tot gevolg dat de omvang daarvan vermindert. Bij de executie van fosfaatrechten moet rekening gehouden te worden met de volgende bepalingen uit de Meststoffenwet.
Agrarische productierechten kunnen alleen worden overgedragen aan een ander agrarisch bedrijf. De koper van een fosfaatrecht moet dus zelf agrariër zijn en beschikken over een registratienummer bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).
De wetgever wil het totaal aantal fosfaatrechten verminderen. Daarom bepaalt de wet dat bij iedere overdracht van extra fosfaatrechten, een korting van 20% op de aangekochte rechten plaatsvindt.
De administratieve verwerking van de overdracht van fosfaatrechten door de overheid kost vrij veel tijd.
Het ontstaan van nieuwe verhaalsmogelijkheden, gaat in dit geval dus gepaard met verschillende beperkingen. Bij de executie van bijzondere rechten zullen die regels daarom eerst een beeld gebracht moeten worden. Daarnaast zal de deurwaarder die deze rechten executoriaal verkoopt, de potentiële kopers moeten wijzen op die formele regels en beperkingen.
De executie van deze bijzondere rechten is in de wet geregeld in de zogenaamde vangnetregeling. Dat betekent dat zowel bij de beslaglegging als bij de executoriale verkoop dezelfde werkwijze gehanteerd moet worden die geldt voor de executie van roerende zaken. Maar naast die basale regels, zal dus ook rekening gehouden moeten worden met de specifieke bepalingen die gelden voor de executie van de agrarische productierechten.
Binnen deze bijzondere wettelijke randvoorwaarden, vormen agrarische productierechten tegenwoordig een interessant verhaalsobject. Daarom is het verstandig om bij de incasso van een grote geldvordering op een agrarische onderneming samen met een specialist de verschillende mogelijkheden te onderzoeken. U kunt daarvoor contact opnemen met onze beslagadvocaten.
Jan Dirk van Vlastuin
