Anje Slootweg
Het komt nog al eens voor, zowel aan de mediationtafel als in procedures, dat er bij de afwikkeling van een echtscheiding verhitte discussies ontstaan over schenkingen van de (schoon)familie.
Het komt nog al eens voor, zowel aan de mediationtafel als in procedures, dat er bij de afwikkeling van een echtscheiding verhitte discussies ontstaan over schenkingen van de (schoon)familie. Dat komt ten eerste doordat de echtgenoot die de ‘koude kant’ vertegenwoordigt, vaak niet kan accepteren dat de ex na scheiding meer vermogen heeft dan hij of zij zelf. Maar ten tweede, vaak nog nijpender, de familie heeft daardoor vaak een eigen belang en wil daarmee ook invloed op de manier waarop de echtscheiding afgewikkeld. Vader tegen dochter: ‘je gaat al dat geld dat ik je heb gegeven, wel terugeisen!’ Met name aan de mediationtafel is dit een worsteling. Ik heb de familie vaak niet aan tafel, maar de familiaire invloed is geducht aanwezig.
Er zijn verschillende situaties waarin de schenkingen een complicerende invloed uitoefenen op het proces:
Er zijn huwelijkse voorwaarden waarin staat dat wordt afgewikkeld alsof er een gemeenschap van goederen is, maar dat schenkingen buiten die afwikkeling blijven;
Er is een volledige gemeenschap van goederen, maar via een door de familie vastgelegde uitsluitingsclausule blijven de schenkingen buiten de afwikkeling;
Er is een nieuwe gemeenschap van goederen (na 1 januari 2018) waarbij geldt dat schenkingen te allen tijde buiten de afwikkeling blijven.
Over situatie 2 heeft het Gerechtshof Den Haag alweer even geleden een interessante uitspraak gewezen. Van belang is om, voor het lezen van de uitspraak, de volgende uitgangspunten te kennen:
De uitsluitingsclausule moet dezelfde vorm hebben als de rechtshandeling waar deze aan verbonden is. In geval van een erfenis moet de clausule in een testament staan, maar in geval van een gift is deze vormvrij. Dit kan dus zelfs mondeling, al ontstaat dan mogelijk wel een bewijsprobleem.
De uitsluitingsclausule kan niet achteraf worden verbonden aan een schenking. Dit moet voorafgaand aan de gift.
De moeder van meneer had in de periode van januari 2002 tot en met mei 2009 diverse schenkingen gedaan op de gezamenlijke rekening van partijen, tot een totaalbedrag van € 157.210,23. Als omschrijving bij de overboeking stond consequent: ‘pr schenking’. Daarnaast heeft de moeder een getuigenverklaring afgelegd waarin zij aangeeft dat het haar wens wat dat de overgeboekte bedragen niet in de gemeenschap zouden vallen. Het Hof is van oordeel dat hiermee voldoende is aangetoond dat bij gelegenheid van de giften door de moeder van de man steeds een uitsluitingsclausule is gemaakt.
De consequentie is dat de man een vergoedingsrecht heeft op de gemeenschap van goederen. Van het vermogen dat er is, moet € 157.210,23 terug naar de man, voordat aan verdelen wordt toegekomen. De enige uitzondering op dat uitgangspunt is dat het geld nooit in de gemeenschap terecht zou zijn gekomen, bijvoorbeeld doordat de man er privéschulden mee heeft afgelost of wanneer is afgesproken tussen partijen dat de man nooit aanspraak zal maken op enige vergoeding. Zo’n afspraak wordt echter in de praktijk nooit gemaakt.
De rechtspraak op dit punt kan zuur uitpakken. Als al het geld er nog is, bijvoorbeeld doordat de hypotheek ermee is afgelost, is de schade nog beperkt. Probleem is echter dat mensen vaak naar giften van deze omvang gaan leven: ze gaan ervan naar Bali, op skivakantie, etc. De ‘koude kant’ realiseert zich tijdens deze vakanties niet dat hij of zij bij scheiding zal moeten terugbetalen, omdat het uitgegeven geld ook dan in principe terug moet naar degene die de schenking heeft ontvangen. ‘Als ik had geweten dat deze vakantie mij geld zou kunnen gaan kosten, was ik nooit gegaan’, is een veelgehoorde uitroep. De zuurheid daarvan laat zich vaak maar moeizaam in mediations oplossen.
