Huwelijkse voorwaarden: nietig of vernietigbaar?

In de loop der jaren is al vaak geprocedeerd over huwelijkse voorwaarden. Dit kan dan zowel betrekking hebben op huwelijkse voorwaarden die voor het huwelijk zijn aangegaan, maar ook op wijziging van huwelijkse voorwaarden tijdens het huwelijk.

Als deze huwelijkse voorwaarden nadelig uitpakken voor één van de echtgenoten dan komt het regelmatig voor dat die echtgenoot probeert het tij te keren door zich erop te beroepen dat de huwelijkse voorwaarden nietig of vernietigbaar zijn. In de essentie is dan de vraag of de echtgenoot voldoende geïnformeerd is over de inhoud en gevolgen van de akte.

Voorbeeld 1

Recent heeft hierover ook weer een procedure plaatsgevonden bij het hof Den Bosch. De echtgenoten waren met elkaar gehuwd onder het maken van huwelijkse voorwaarden. In de huwelijkse voorwaarden stond dat bij ontbinding van het huwelijk door bijvoorbeeld echtscheiding zou worden afgerekend alsof de echtgenoten in algehele gemeenschap van goederen waren gehuwd, met dien verstande dat de woning niet in de verrekening zou worden betrokken. In 2020 vraagt de vrouw de scheiding aan. In deze procedure strijden de echtgenoten dan om de geldigheid van de huwelijkse voorwaarden. De vrouw voert aan dat zij opzettelijk is overgehaald om de akte te ondertekenen die voor haar nadelig zou zijn. Deze vlieger gaat echter niet op. Het hof constateert dat zowel de man als de notaris hebben aangegeven dat zij de vrouw hebben geïnformeerd over de inhoud en de gevolgen van de akte. De huwelijkse voorwaarden blijven derhalve in stand.

Voorbeeld 2

Rond diezelfde periode speelde hierover ook een procedure bij de Hoge Raad. De feiten lagen daar iets anders. De echtgenoten waren eveneens onder het maken van huwelijkse voorwaarden gehuwd. In de huwelijkse voorwaarden was een zogeheten berekenbeding opgenomen. Op enig moment hoort de man in zijn vriendenkring dat dit verrekenbeding bij echtscheiding zeer ongunstig voor hem kon uitpakken. Om deze reden is hij naar de notaris gegaan, met het verzoek om de huwelijkse voorwaarden te wijzigen. De vrouw is meegegaan naar de notaris. Er hebben diverse besprekingen plaatsgevonden en uiteindelijk tekent zij een akte wijziging huwelijkse voorwaarden. Zij heeft dus meegewerkt aan het wijzigen van de huwelijkse voorwaarden, maar de wijzigingen waren voor haar heel nadelig. Het hof moest beoordelen of de man er redelijkerwijs op mocht vertrouwen dat de medewerking van de vrouw aan de wijziging van de huwelijkse voorwaarden in overeenstemming is met haar wil. Het hof komt tot de conclusie dat dit het geval is. De vrouw laat het er echter niet bij zitten en gaat in cassatie. In cassatie wordt zij in het gelijk gesteld. De Hoge Raad oordeelt dat de notaris de akte niet alleen tijdig voor het tekenen in concept aan partijen moet toesturen en de inhoud van de akte moet toelichten, maar dat de notaris er zo nodig ook op moet wijzen welke gevolgen voor partijen uit de inhoud van de akte voortvloeien. De notaris moet zich er bovendien van vergewissen dat partijen – in dit geval de vrouw - die gevolgen hebben begrepen. De notaris heeft dus ook een waarschuwingsplicht. De Hoge Raad merkt daarbij nog op dat deze verplichting aan gewicht wint naarmate die gevolgen voor partijen of één van hen nadeliger of riskanter zijn.

Nietig of vernietigbaar?

De concrete vraag is dus: heeft de notaris in dit geval aan de waarschuwingsverplichting voldaan? De Hoge Raad oordeelt dat dit onvoldoende is vast komen te staan. Om deze reden heeft de Hoge Raad de beschikking van het hof vernietigd. Het hof zal dus opnieuw moeten beoordelen of de notaris al dan niet voldoende aan diens waarschuwingsverplichting heeft voldaan.

Groot verschil tussen beide zaken is dat in deze laatste zaak de wijziging van de huwelijkse voorwaarden zeer in het nadeel van de vrouw waren. Dit lag anders in de eerste zaak. Daarin stond in de huwelijkse voorwaarden dat de echtgenoten aan het einde van het huwelijk af moesten rekenen als waren zij in gemeenschap van goederen getrouwd, met dien verstande dat de woning, die eigendom van de man was, buiten de afrekening bleef. Deze woning was echter voorafgaand aan het huwelijk ook niet in eigendom van de vrouw. In die zin was de vrouw in kwestie niet slechter af door het aangaan van de huwelijkse voorwaarden.

Waar het in de essentie echter op neerkomt is dat de huwelijkse voorwaarden alleen nietig zijn dan wel vernietigd kunnen worden als de notaris de echtgenoten niet voldoende heeft geïnformeerd over de inhoud en gevolgen van de akte. Daar komt bij dat de notaris – zeker als de  huwelijkse voorwaarden zeer nadelig voor één van de echtgenoten uitpakt – een waarschuwingsplicht heeft.